DİŞ ETİ HASTALIKLARI

Dişleri çevreleyen sert ve yumuşak dokuların klinik ve mikroskopik yapısını inceleyen, bu dokuları etkileyen hastalıkları teşhis eden, tedavilerini uygulayan ve sonrasında kazanılan sağlığın idamesini sağlayan diş hekimliği dalıdır. Dişeti hastalığı (Periodontoloji) erken dönemde gingivitis olarak adlandırılır. Dişeti hastalığının (Periodontoloji) belirtileri: dişetlerinin kanaması, kırmızı, şiş ve hassas dişetleri, dişlerden kolay ayrılabilen uzaklaşan dişetleri, dişler ve dişetleri arasında iltihabi akıntı, sallanan ve giderek birbirinden uzaklaşan dişler, sürekli kötü ağız kokusudur. Dişeti hastalığının (Periodontoloji) bu aşaması geriye dönüşümlü olabilir. Bazen sadece daha iyi bir ağız bakımı ve profesyonel diş temizliği tedavi için yeterli olabilir. Dişeti hastalığının (Periodontoloji) seviyesine bağlı olarak dişeti uzmanı (periodontolog); diş temizliğinin yanı sıra küretaj ve kök yüzeyi düzleştirilmesi işlemi önerilebilir. Özel dental aletler kullanılarak plak ve diş taşları dişeti cebinden uzaklaştırılır. Daha sonra kök yüzeyleri düzleştirerek dişetinin dişe sıkı bir şekilde yapışması sağlanır. Bu tedavinin yeterli olmadığı durumlarda dişeti operasyonlarının yapılması da gündeme gelmektedir. Dişeti hastalıkları (Periodontoloji) kendi kendine, antibiyotik, gargara, vitamin gibi tedavilerle iyileşmez. Mutlaka bir dişeti uzmanı tarafından tedavi edilmesi gerekir. Erken dönemde teşhis edilmesi dişetleri kadar dişlerin de sağlığını koruyacaktır. Bu hastalıklar tedavi edilmediğinde, dişin kaybı ile sonuçlanabilmektedir. Genellikle herhangi bir ağrı ile seyretmediğinden, halen çağımızda görülen en sık diş kaybetme nedenlerinden biridir. Genel sağlığımız açısından; periodontal hastalığın büyüklüğü ve şiddetinin önemli bir risk faktörü olduğu artan bilimsel kanıtlarla desteklenmektedir. Dişeti hastalığını (Periodontoloji) önlemek için en az günde iki kere doğru diş fırçalama, en az bir kere diş ipi kullanımı, altı ayda bir düzenli diş hekimi ziyareti gerekmektedir.

 

Dişlerin ve dişetlerinin ortak düşmanı olan bakteri plağı, dişler üzerinde birikerek diş çürüklerine ve dişeti hastalıklarına yol açan yapışkan ve renksiz bir mikrop tabakasıdır. Dişlerde çapraşıklık, çürükler, kötü yapılmış dolgular ve protezler, ağızdan solunum ve ağız kuruluğu gibi faktörler mikrobiyal dental plak birikimini arttırırlar.

 

Bakteri plağı, yediğimiz yemeklerdeki şeker ile birleşerek bir tür asit oluşturur, bu asit zamanla diş minesini (dişlerimizi kaplayan koruyucu sert tabaka) zayıflatır ve dişlerde çürümelere yol açar.

 

Bakteri plağı yumuşaktır ve hasta tarafından kolaylıkla temizlenebilir, eğer temizlenmez ve birikirse tükürükten gelen kalsiyum ve fosfat iyonlarının etkisiyle sertleşerek diş taşları meydana gelir. Diş taşı ancak hekim tarafından diş yüzeylerinden uzaklaştırılabilir. Diş taşları, dişeti hastalığına esas neden olan bakteri plağının dişler üzerinde daha rahat birikmesine neden olur. Dolayısıyla, diş taşlarını temizletmek zararlı değildir. Profesyonel olarak temizlenerek dişeti hastalığının ilerlemesi engellenmelidir.

 

Dişeti hastalıkları (periodontal hastalık), dişi çevreleyen ve destekleyen dokuları etkileyen bir enfeksiyon hastalığıdır. Periodontal hastalıklar çocuklar dâhil tüm yaş gruplarını etkiler. Ancak yetişkinlerde çok daha sıklıkla görülür. Hiç çürüğü olmayan dişler bile bu hastalık nedeniyle kaybedilebilir. Genellikle ağrısız seyrettiği için belirtileri hasta tarafından zor fark edilir ve çoğu vakada hekime geç müracaat edilir.

 

Gingivitis

 

Dişeti hastalığının başlangıcı gingivitistir. Bu hastalık dişetinin kızarmasına, şişmesine ve ayrıca diş fırçalarken ve diş ipi kullanımı sırasında kanamalara sebep olur.

 

Sağlıklı dişeti gülkurusu pembe renkte, diş üzerine sıkıca yapışık ve bıçak sırtı gibi keskin sonlanan yapıdadır. Dişeti hastalığının temel nedeni olan bakteri plağı dişler üzerinden uzaklaştırılmazsa dişeti sağlığı bozularak rengi kırmızılaşır, dişeti hafif şişkinleşir, diş üzerine sıkıca tutunma özelliğini kaybeder.

 

Dişeti hastalığının en önemli ve en erken bulgusu fırçalarken ve/veya sert bir gıdayı ıssırırken oluşan kanamadır. Bu durumda yapılması gereken bir periodontoloji uzmanına başvurmaktır.

 

Periodontitis

 

Gingivitis diş hekimin tedavisi ve iyi bir ağız bakımı ile tam olarak iyileşir. Ancak, hastalık tedavi edilmezse uzun bir süreç içinde “periodontitis” adı verilen daha ileri forma dönüşür. Bu hastalıkta, dişin kökünü çene kemiğine bağlayan lifler erir, böylece dişeti ile diş arasında “cep” adı verilen boşluk oluşur. Cep içinde daha fazla bakteri, bakteri toksinleri ve yiyecek artıkları birikir, böylece enfeksiyon derin dokulara yayılarak dişi destekleyen kemikte de erime meydana gelir ve dişler kaybedilir. Yapılan araştırmalar yetişkin nüfusta diş kaybının nedenleri arasında %60-70 oranı ile periodontal hastalıkların ilk sırada geldiğini ortaya koymaktadır.

 

Periodontitis başlangıçta gözle görülebilir semptomları olmadan da gelişebilir. O nedenle diş hekimine düzenli olarak muayene olmak hastalığın erken teşhisi için çok önemlidir.

 

Periodontitisin sıkça görülen belirtileri; kırmızı, şiş diş etleri, dişeti çekilmesi/büyümesi, dişetlerinin hassaslaşması, dişeti kanaması, ileri aşamalarda dişeti çekilmesi, açığa çıkan kök yüzeylerinde oluşan hassasiyet, diş kökünde çürümeler, diş ve dişeti arasından gelen iltihap, dişlerde aralanma, uzama, dönme, sallanma, abse oluşumu, ağız kokusu ve diş kaybı olarak sıralanabilir. Başlangıç ve orta düzeydeki periodontitis cerrahi olmayan yöntemlerle tedavi edilirken, ileri düzeydeki periodontitis ilave cerrahi yöntemlerle tedavi edilir.

 

Dünya üzerinde en yaygın sağlık sorunlarından biri olan periodontal hastalıkların genel vücut sağlığına etkileri günümüzde iyi bilinmektedir. Bu tür enfeksiyonlar sadece ağız içini etkilemekle kalmaz, bakterilerin kan dolaşımına katılmasıyla bireyin genel sağlığını da etkiler. Son yıllardaki çalışmalar dişeti iltihabına sahip bireylerde bazı sistemik hastalıkların gelişme riskinin arttığını göstermiştir. Bu çalışmalar sonucunda dişeti iltihabının diabet, kalp-damar hastalıkları, ateroskleroz, bazı solunum sistemi hastalıkları, bebeklerde düşük doğum kilosu ve erken doğum riskiyle ilişkisi saptanmıştır. Dolayısıyla dişler ve ağız dokuları vücudun ayrılmaz bir parçası olarak düşünülmeli, sağlık ve hastalık durumlarının vücudun bütünü üzerinde etkilerini gösterdikleri unutulmamalıdır.

 

DİŞ ETİ HASTALIKLARININ TEDAVİSİ

 

Periodontal hastalıklar, büyük bir oranda önlenebilen ve kontrol altına alınabilen hastalıklardır. Periodontal tedavide en önemli aşama hastanın etkili ve düzenli bir şekilde dişeti, diş ve dişler arası temizliği uygulayarak ağız sağlığını koruyabilmeyi öğrenmesidir. Dişeti hastalığının erken döneminde özel dental aletler kullanılarak plak ve diş taşları dişeti cebinden uzaklaştırılır. Diş temizliğinin yanı sıra küretaj ve kök yüzeyi düzleştirilmesi işlemi önerilebilir. Bu tedavinin yeterli olmadığı durumlarda dişeti operasyonlarının yapılması da gündeme gelmektedir. Dişeti hastalıkları kendi kendine, antibiyotik, gargara, vitamin gibi tedavilerle iyileşmez. Mutlaka bir dişeti uzmanı tarafından tedavi edilmesi gerekir. Erken dönemde teşhis edilmesi dişetleri kadar dişlerinde sağlığını koruyacaktır. Sistemik hastalıkların varlığında tıp doktoru konsültasyon yapmalı ve hastalık kontrol altına alınmaya çalışılmalıdır.

 

Başlangıç tedavisi sırasında ayrıca, kötü ve taşkın dolguların yenilenmesi, çürük dişlerin doldurulması, dişeti kenarı ile uyumu ve şekli doğru olmayan protezlerin düzeltilmesi gibi bakteri tutunmasını kolaylaştırıcı yerel faktörlerin uzaklaştırılması, kanal tedavileri ve varsa ümitsiz dişlerin çekimi gerçekleştirilmelidir.

 

Periodontal tedavi sonrası hastaların düzenli olarak diş hekimi tarafından muayene edilmesi, plak kontrolü ve yeni diş taşı birikimlerinin ortamdan uzaklaştırılması gereklidir. Fakat unutmamak gerekir ki; periodontal tedavi ile elde edilenlerin sürdürülmesi için hiçbir işlem kişinin günlük ağız bakımı işlemlerini etkin bir şekilde uygulamasından daha yararlı olamaz.

Periodontal hastalıkların tedavisi veya kontrolü için genellikle etkin plak kontrolüyle birlikte mekanik ve cerrahi periodontal tedaviler yeterli olmaktadır. Ancak ideal bakıma rağmen bazı vakalarda periodontal yıkımın sürdüğü gözlenmektedir. Geleneksel tedavilere cevap vermeyen bu vakalarda, geleneksel tedavilere ek olarak antibiyotik tedavisi ile olumlu yanıt alınmaktadır. Ayrıca, cerrahi tedavi sonrası koruyucu amaçla ve periodontal tedavi sırasında ağızdaki mikroorganizmaların kan yoluyla vücuda yayılması riskine karşı; kontrol altına alınmamış diabet, endokardit, organ transplantasyonu, koroner bypass, kalp kapakçığı değişimi geçirmiş hastalarda ve diğer risk gruplarında koruyucu amaçla antibiyotikler kullanılabilinir. Bununla birlikte gingivitis ve periodontitis vakalarının büyük çoğunluğunda antibiyotik kullanımı gerekli değildir. Gereksiz ve yanlış sistemik antibiotik kullanımı çok ciddi bakteri direnci oluşumuna neden olarak birey ve toplum için tehlike yaratmaktadır.

 

DİŞ ETİ ÇEKİLMELERİ

 

Dişeti çekilmesi üzerine değişik faktörlerin etkisinin oluğu bildirilmiştir. Bunlar; temel olarak yapısal faktörler, iritan faktörler ve dişeti iltihabı ve periodontal hastalıklar olarak sıralanabilir. Uzun kas ataşmanları, diş köklerinin morfolojisi, uygunsuz diş kapanışları, dişlerin diş arkı dışında yer alması gibi yapısal faktörlerin yanı sıra travma, yanlış diş fırçalama, fırçalama süresi ve sıklığı, anormal ortodontik kuvvetler, bakteri plağı ve diş taşı, kötü alışkanlıklar (diş aralarına sık sık kürdan, toplu iğne gibi yabancı cisimler sokulması, tırnak yeme, kalem ısırma vb.), hatalı dolgu ve protezler gibi iritan faktörler de dişeti çekilmesine neden olur. Dişeti çekilmesi bulunan bireylerde çekilmelere bağlı olarak çeşitli şikâyetler görülebilir. Bunlar,

 

• Kök/diş hassasiyeti

• Kök çürükleri

• Estetik problemler

• Dişi kaybetme korkusu

• Pulpa hastalıkları

 

Dişeti çekilmelerinin sonucunda dişlerin klinik kron boyları artar. Özellikle ön bölgede hastalar dişlerini uzamış gibi hissederler ve estetik sorunlar ortaya çıkar. Çoğu birey için bu durum aşırı hassasiyet ve kök çürüklerinden daha önemlidir.

 

Dişeti çekilmelerinin tedavisinde etkene yönelik tedavi yapılmalıdır, daha sonra eğer gerekli ise çeşitli cerrahi yöntemlere başvurarak dişeti çekilmesi kapatılabilir. Örneğin; çekilme hatalı ve sert fırçalama ya da çeşitli alışkanlıklara bağlı olarak geliştiğinde öncelikle bu faktörler ortadan kaldırılmalıdır, ya da etken periodontal hastalık ise hastalık kontrol altına alınmalı ve ilerlemesi engellenmelidir. İleri derecede problemli ve cerrahi olarak tedavi edilemeyen durumlarda dolgu, kron gibi restoratif işlemlere başvurulabilinir.

 

DİŞ ETİ HASTALIĞI OLUŞMASINA NEDEN OLAN ETMENLER

 

Periodontal hastalıkların ana nedeni bakteri plağı olmakla beraber, sigara, sistemik hastalıklar, ilaçlar, stres ve beslenme gibi diğer unsurlar da dişeti sağlığını etkileyebilir. Aynı zamanda genel vücut sistemini etkileyen hastalıkların veya durumların dental tedaviler esnasında herhangi bir komplikasyon oluşturmamaları amacıyla da dikkatli davranılmalı ve diş hekimi konuyla ilgili muhakkak bilgilendirilmelidir.

 

Sigara

 

Sigara bilinen genel zararlarının yanında periodontal hastalık görülme riskini de arttırmaktadır. Yapılan çalışmalar periodontal hastalık gelişiminde ve ilerlemesinde sigaranın çok önemli bir risk faktörü olabileceğini göstermektedir. Bu çalışmalarda sigara içenlerde içmeyenlere kıyasla daha fazla diş taşı oluştuğu, sigara içenlerin daha derin ceplere sahip oldukları ve kemik ve dişi destekleyen dokularda daha fazla kayıpları olduğu bildirilmiştir. Ayrıca sigaranın içerisindeki kimyasal maddelerden ve ısı etkisinden dolayı birçok olguda dişeti iltihabı belirtileri maskelenmektedir. Bu nedenle gerçekte iltihaplı olan dişeti kanamadığı için hasta çoğu zaman periodontal hastalığın ve diğer sorunların farkında değildir.

 

Ergenlik, Hamilelik ve Menapoz

 

Bu özel dönemlerde hormonlarda meydana gelen değişimlerden dolayı vücuttaki pek çok dokuda olduğu gibi dişeti dokusunda da etkilenmeler meydana gelir ve bu durumda dokuların mikroorganizmalara karşı cevabı daha fazla olur. Bu nedenle, bu dönemlerde bakteri plağını kontrol altında tutabilmek için günlük diş fırçalama ve diş ipi kullanımına ekstra özen göstermek çok büyük önem taşır.

 

Sistemik Hastalıklar

 

Diabet gibi bazı sistemik hastalıklar ve bağışıklık sistemini etkileyen hastalıklar da periodontitisin şiddetini ve tedaviye verdiği yanıtı etkiler.

Lösemi, AIDS gibi vücudun savunma sistemini etkileyen hastalıklar dişetlerinin durumunu daha kötü bir hale getirebilir. Kişilerin enfeksiyona çok açık olduğu durumlarda dişeti hastalığı genellikle çok daha şiddetlidir ve kontrol altına alınması daha güçtür.

 

Diabet

 

Diabet, insulin hormonunun yokluğu, yetersizliği veya etkisizliği nedeniyle, hiperglisemi ile birlikte özel komplikasyonlara da yol açan bir hastalıktır. Diabetik hastalarda ağızda görülen en tipik değişiklik tükürük akış hızı ya da miktarında belirgin farklılık yaratmayacak ölçüde ortaya çıkan ağız kuruluğudur. Kontrolsüz diabetiklerin ağızlarında kuruluk, yanma, tat duyu organı dil papillalarında kayıplar oluşabilir. Ayrıca diabetiklerde kan şekeri yükseldiğinde dişeti oluklarındaki glukoz miktarı da iki misli artar. Böylece ağızdaki tükürük bezlerinde ve dişetinde glukozun artmasıyla ağızda yaşayan bakteri florası da olumsuz etkilenir.

 

Diabetli hastalarda enfeksiyon gelişme riski yüksektir. Bu nedenle diabetlilerde periodontal hastalıklar daha kolay gelişebilir ve daha şiddetli yıkıma yol açabilir. Özellikle kontrol altında olmayan diabette periodontal hastalığın şiddeti ve doku yıkımı daha da artmaktadır. Periodontal hastalığı olan bireylerde diabetin alveoler kemik yıkımı hızlandıran ve şiddetlendiren bir etken olduğu gösterilmiştir. Diabet periodontal hastalık için bir risk faktörü olmakla birlikte periodontal hastalık diabetin bir komplikasyonu olarak kabul edilmektedir. Başka bir deyişle, diabetli hastalarda periodontal hastalık oluşma riskinin ve hastalığın şiddetinin daha fazla olduğu bilinmektedir. Ayrıca diğer tüm enfeksiyonlarda olduğu gibi periodontal enfeksiyonun varlığı da diabetin metabolik kontrolünü zorlaştırmaktadır.

 

Diabetiklerde ağız bakımı normal şartlarda olması gerekenden daha fazla olmamalıdır. Diabetik hastaların ağız-diş bakımlarına özen göstermelerinin yanı sıra düzenli diş hekimi kontrolünde olmaları gerekir. Ağızda bir sorun ya da çok sayıda çürük dişler mevcutsa bu durum enfeksiyon odağı yaratarak kan şekerini yükseltebilir. Şiddetli ve yaygın ağız-diş sorunları bulunan diabetin kontrol ve düzenlenmesinde güçlüklerle karşılaşılabilinir.

 

İlaçlar

 

Bazı ilaçlar dişetinde özel değişiklikler meydana getirerek ve ağız içi diğer dokuları etkileyerek ağız sağlığı üzerinde olumsuz etki gösterirler. Bunlar; doğum kontrol hapları, antidepresanlar, bazı tansiyon-kalp ilaçları, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, sara tedavisinde kullanılan ilaçlar, astım tedavisinde kullanılan ve kortizon içeren sprey formundaki bazı ilaçlar. Böyle bir durumda diş hekimi ve tıp doktoru konsültasyon yapmalıdır.

 

Doğum kontrol hapları hamileliği taklit ederek ovülasyonu engelleyen sentetik projesteron ve östrojenlerdir. Doğum kontrol ilacı kullanlarda, dişetinde lokal iritanlara karşı abartılı bir cevap ortaya çıkar. Enflmasyon hafif bir şişlik ve kızarıklıktan ibaret olabileceği gibi şiddetli bir tablo da söz konusu olabilir. Yapılan çalışmalar doğum kontrol ilacı kullanım süresi arttıkça klinik olarak iltihabın da arttığını ortaya koymaktadır.

 

Stres

 

Stresin periodontal hastalık açısından da bir risk faktörü olduğu yapılan çalışmalarda ortaya konmuştur. Bu çalışmalar stresin enfeksiyonlarla mücadeleyi zorlaştırdığını ve periodontal hastalığa yatkınlığı arttırdığını göstermiştir.

 

Yetersiz beslenme

 

Yetersiz ve kötü beslenme vücudun bağışıklık sistemini olumsuz yönde etkileyerek enfeksiyonlarla mücadelesini zorlaştırır. Periodontal hastalıklar da ciddi enfeksiyonlardır, yetersiz beslenme durumunda dişeti iltihabının şiddeti artabilmektedir.

 

AĞIZ KOKUSU

 

Nefeste oluşan kötü koku genel olarak kötü ağız hijyeni veya ilerlemiş bir dişeti hastalığı, çürükler, yarı gömülü yirmi yaş dişleri gibi ağızdaki bir hastalığa bağlı olsa da teşhis ve tedavi gerektiren ciddi bir sistemik hastalığa da bağlı olabilir. Ancak sıklıkla ağız içi kaynaklıdır. Tedavi altta yatan sebebe yönelik olmalıdır.

 

Ağız kokusu toplumun büyük kesimini etkilemekte ve etkilenen kişilerde önemli sosyal ve psikolojik sıkıntılara neden olmaktadır. Sebepleri arasında şunlar sayılabilir:

 

• Kötü ağız hijyeni veya ilerlemiş dişeti hastalığı, çürükler gibi dental problemler,

• Birçok gıda ve içecekler özellikle sarımsak ve soğan geçici ağız kokusu yapabilir,

• Sigara ve bazen içki ile ağız kuruluğuna yol açan antikolinerjikler, antidepresanlar, diüretikler, antiparkinson ve kemoterapötik ajanlar,

• Şeker hastalığı, mide problemleri, karaciğer hastalıkları, boğaz enfeksiyonları, sinüzit gibi birçok sistemik hastalık,

• Hatalı restorasyonlar (taşkın restorasyonlar, sızdıran kronlar) ve gıda birikim alanları

• Birçok vitamin ve mineral eksikliği örneğin A vitamini, B12 vitamini, demir veya çinko eksikliği ağızda kurumayla birlikte mukozada fissürleşmeye yol açar ki bu da gıda ve doku artıklarının tutunmasına dolayısıyla halitozise katkıda bulunur.

 

Tedavisi; oral hijyen eğitimi ile birlikte profesyonel ağız temizliği ve özellikle periodontal hastalıkların tedavisi ve gerekiyorsa tıp doktoru veya uzman hekime hastanın sevki şeklindedir.

Randevu ve detaylı iletişim için:

 

Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan Caddesi İkidede Apartmanı No: 35 / 4 Bostancı - Kadıköy / İstanbul

Sosyal Medyada Takip Edin